Công chứng tại nơi ở của người cao tuổi: Cần thận trọng điều gì?
Trong thực tiễn, nhu cầu công chứng cho người cao tuổi tại nhà ngày càng phổ biến do người già thường gặp khó khăn trong việc đi lại, sức khỏe suy giảm hoặc đang điều trị tại nhà. Tuy nhiên, đây cũng là nhóm đối tượng dễ phát sinh tranh chấp nhất liên quan đến hiệu lực văn bản công chứng, đặc biệt trong các giao dịch như tặng cho tài sản, lập di chúc, ủy quyền. Vì vậy, việc công chứng tại nơi ở của người cao tuổi đòi hỏi sự thận trọng cao độ từ cả công chứng viên lẫn các bên liên quan.
>>> Xem thêm: Top 10 văn phòng công chứnghỗ trợ dịch vụ pháp lý uy tín cho khách hàng
1. Căn cứ pháp lý về công chứng cho người cao tuổi tại nhà
1.1. Quy định về công chứng ngoài trụ sở
Khoản 1 Điều 44 Luật Công chứng năm 2014 quy định:
“Việc công chứng phải được thực hiện tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng, trừ trường hợp người yêu cầu công chứng không thể đến trụ sở, thì việc công chứng có thể được thực hiện ngoài trụ sở.”
Người cao tuổi, do đặc điểm sức khỏe và khả năng đi lại hạn chế, được xem là đối tượng phù hợp để áp dụng công chứng ngoài trụ sở, trong đó có hình thức công chứng cho người cao tuổi tại nhà.
1.2. Yêu cầu về năng lực hành vi dân sự của người cao tuổi
Theo Điều 20 Bộ luật Dân sự năm 2015:
“Người thành niên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ trường hợp bị Tòa án tuyên bố mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự.”
Như vậy, tuổi cao không đồng nghĩa với mất năng lực hành vi dân sự. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều người cao tuổi có thể bị:
Suy giảm trí nhớ;
Lú lẫn do bệnh lý tuổi già;
Bị tác động, chi phối bởi người thân.
Đây chính là ranh giới rủi ro pháp lý lớn nhất khi công chứng tại nhà cho người cao tuổi.
2. Những vấn đề cần thận trọng khi công chứng cho người cao tuổi tại nhà
2.1. Thận trọng trong việc xác định năng lực hành vi dân sự
Khi thực hiện công chứng cho người cao tuổi tại nhà, công chứng viên không chỉ kiểm tra giấy tờ tùy thân, mà còn phải:
Trực tiếp trao đổi, đặt câu hỏi độc lập với người cao tuổi;
Đánh giá khả năng nhận thức, làm chủ hành vi tại thời điểm ký kết;
Quan sát biểu hiện tâm lý, phản ứng khi giao tiếp.
➡️ Nếu có căn cứ cho rằng người cao tuổi không nhận thức, không làm chủ được hành vi, công chứng viên phải từ chối công chứng theo Điều 7 Luật Công chứng 2014.
2.2. Thận trọng trước dấu hiệu ép buộc, chi phối ý chí
Con cháu chuẩn bị toàn bộ hồ sơ;
Người cao tuổi chỉ ký theo sự hướng dẫn;
Không hiểu rõ nội dung giao dịch (đặc biệt với hợp đồng tặng cho, chuyển nhượng).
Theo Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi ý chí hoàn toàn tự nguyện.
➡️ Nếu công chứng viên phát hiện dấu hiệu:
Ép buộc;
Lừa dối;
Lợi dụng tình trạng sức khỏe của người cao tuổi
thì việc tiếp tục công chứng có thể dẫn đến hủy văn bản công chứng sau này.
2.3. Thận trọng trong công chứng di chúc tại nhà cho người cao tuổi
Công chứng di chúc tại nơi ở của người cao tuổi là trường hợp đặc biệt nhạy cảm.
Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 quy định di chúc hợp pháp phải đáp ứng:
Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt;
Không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;
Nội dung không trái pháp luật, đạo đức xã hội.
➡️ Trong thực tiễn xét xử, nhiều di chúc bị tuyên vô hiệu vì không chứng minh được tình trạng minh mẫn của người cao tuổi tại thời điểm lập di chúc, dù đã được công chứng tại nhà.
>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng hỗ trợ người dân hoàn thiện thủ tục pháp lý nhanh chóng
3. Ví dụ minh họa thực tế về công chứng cho người cao tuổi tại nhà
3.1. Trường hợp công chứng cho người cao tuổi tại nhà hợp pháp
Ông A, 85 tuổi, bị tai biến nhẹ, không thể đi lại nhưng vẫn minh mẫn. Ông có nhu cầu lập di chúc tại nhà. Văn phòng công chứng X cử công chứng viên đến nơi ở của ông A, trực tiếp trao đổi riêng, ghi nhận tình trạng nhận thức, yêu cầu người làm chứng độc lập và lập hồ sơ công chứng đầy đủ.
➡️ Trường hợp này, công chứng cho người cao tuổi tại nhàđược xem là hợp pháp, đáp ứng đầy đủ điều kiện về chủ thể, ý chí và hình thức.
3.2. Trường hợp rủi ro pháp lý khi công chứng cho người cao tuổi tại nhà
Bà B, 82 tuổi, bị sa sút trí tuệ nhẹ. Con trai đưa công chứng viên đến nhà để công chứng hợp đồng tặng cho toàn bộ nhà đất. Quá trình công chứng, bà B trả lời không rõ ràng, nhiều nội dung phải nhờ con trai giải thích.
Sau khi bà B qua đời, các con khác khởi kiện yêu cầu hủy hợp đồng tặng cho. Tòa án xác định bà B không đủ năng lực nhận thức tại thời điểm ký, tuyên hủy văn bản công chứng.
>>> Xem thêm:Hợp đồng thuê nhà có cần công chứng không? Nếu có thì công chứng ở đâu?
Kết luận:
Đây là giải pháp nhân văn, phù hợp với thực tiễn, nhưng đồng thời cũng là hoạt động tiềm ẩn rủi ro pháp lý cao. Việc thận trọng trong xác định năng lực hành vi dân sự, bảo đảm ý chí tự nguyện và tuân thủ chặt chẽ Luật Công chứng là yếu tố quyết định giá trị pháp lý của văn bản công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
