Khi hợp đồng được ký tại nhà riêng, công chứng viên cần xác minh những gì?
Trong thực tiễn hành nghề, công chứng tại nhà riêng ngày càng phổ biến do nhu cầu của người cao tuổi, người bệnh hoặc các bên không thể đến trụ sở tổ chức hành nghề công chứng. Tuy nhiên, việc ký kết hợp đồng ngoài trụ sở cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nếu công chứng viên không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ xác minh. Bài viết phân tích các nội dung mà công chứng viên bắt buộc phải kiểm tra, xác minh khi công chứng tại nhà, nhằm bảo đảm giá trị pháp lý của văn bản và tránh nguy cơ hợp đồng bị tuyên vô hiệu.
>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng hỗ trợ công chứng giấy tờ cho người nước ngoài?
1. Cơ sở pháp lý điều chỉnh việc xác minh khi công chứng tại nhà
1.1. Quy định về công chứng ngoài trụ sở
Theo khoản 2 Điều 44 Luật Công chứng 2014:
“Việc công chứng có thể được thực hiện ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng trong trường hợp người yêu cầu công chứng là người già yếu, không thể đi lại được, người đang bị tạm giữ, tạm giam, đang thi hành án phạt tù hoặc vì lý do chính đáng khác.”
Quy định này cho phép công chứng ngoài trụ sở nhưng không làm giảm nghĩa vụ xác minh của công chứng viên.
1.2. Nghĩa vụ kiểm tra, xác minh của công chứng viên
Theo Điều 7 và Điều 40 Luật Công chứng 2014, công chứng viên có trách nhiệm:
Kiểm tra tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch;
Xác minh năng lực hành vi dân sự, ý chí tự nguyện của các bên;
Từ chối công chứng nếu có căn cứ cho rằng giao dịch vi phạm pháp luật hoặc bị ép buộc.
2. Xác minh khi công chứng tại nhà về chủ thể tham gia giao dịch
2.1. Xác minh năng lực hành vi dân sự của người ký tại nhà
Xác minh khi công chứng tại nhà trước hết phải tập trung vào năng lực hành vi dân sự của người ký, đặc biệt trong các trường hợp:
Người cao tuổi;
Người đang điều trị bệnh;
Người có dấu hiệu suy giảm nhận thức.
Căn cứ Điều 20, Điều 21, Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015, công chứng viên cần đánh giá:
Người ký có nhận thức, làm chủ được hành vi hay không;
Có thuộc trường hợp mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự đã được Tòa án tuyên hay không.
👉 Nếu có nghi ngờ hợp lý, công chứng viên phải yêu cầu tài liệu y tế, xác nhận tình trạng sức khỏe hoặc từ chối công chứng.
2.2. Xác minh nhân thân và tư cách ký kết
Khi ký tại nhà riêng, công chứng viên cần kiểm tra:
Giấy tờ tùy thân bản gốc;
Sự trùng khớp giữa người ký và chủ thể trong hợp đồng;
Tư cách đại diện (nếu ký thay).
Việc bỏ qua bước này là nguyên nhân phổ biến khiến hợp đồng bị tranh chấp về sau.
3. Xác minh khi công chứng tại nhà về ý chí tự nguyện
3.1. Kiểm tra dấu hiệu ép buộc, chi phối khi ký tại nhà
Khác với môi trường công chứng tại trụ sở, công chứng tại nhà thường có sự hiện diện của người thân, con cháu hoặc bên có lợi ích trong giao dịch.
Công chứng viên cần:
Quan sát thái độ, phản ứng của người ký;
Trao đổi trực tiếp, riêng biệt với người ký (nếu cần);
Đặt câu hỏi mở để kiểm tra mức độ hiểu biết về nội dung hợp đồng.
Theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, nếu ý chí không tự nguyện thì giao dịch có thể bị tuyên vô hiệu.
3.2. Đảm bảo người ký hiểu rõ nội dung hợp đồng
Xác minh khi công chứng tại nhà không chỉ là thủ tục hình thức. Công chứng viên phải:
Giải thích rõ quyền và nghĩa vụ;
Đảm bảo người ký hiểu hậu quả pháp lý của giao dịch;
Ghi nhận đầy đủ trong lời chứng nếu có yếu tố đặc biệt (tuổi cao, bệnh lý).
4. Xác minh khi công chứng tại nhà về đối tượng và nội dung hợp đồng
4.1. Kiểm tra quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản
Đối với hợp đồng liên quan đến tài sản (nhà đất, xe, tiền), công chứng viên phải:
Kiểm tra giấy chứng nhận bản gốc;
Đối chiếu thông tin thực tế;
Xác minh tài sản có đang tranh chấp, kê biên hay không.
Theo Điều 188 Luật Đất đai 2013, giao dịch đất đai không đủ điều kiện sẽ không có hiệu lực pháp lý.
4.2. Phát hiện dấu hiệu giao dịch giả tạo, che giấu
Khi công chứng tại nhà, nguy cơ lập hợp đồng:
Tặng cho giả tạo;
Chuyển nhượng để trốn tránh nghĩa vụ;
Che giấu giao dịch khác
là rất cao. Trong các trường hợp này, công chứng viên bắt buộc phải từ chối công chứng theo Điều 44 Luật Công chứng 2014.
>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng trọn gói, đảm bảo đúng quy định pháp luật
5. Ví dụ thực tế về rủi ro không xác minh khi công chứng tại nhà
5.1. Ví dụ minh họa
Ông A (82 tuổi) ký hợp đồng tặng cho nhà đất tại nhà riêng cho con trai út. Công chứng viên đến nhà nhưng:
Không trao đổi riêng với ông A;
Không xác minh tình trạng sức khỏe;
Không ghi nhận dấu hiệu tuổi cao, trí nhớ kém trong lời chứng.
Sau đó, các con khác khởi kiện. Tòa án xác định ông A không còn khả năng nhận thức đầy đủ, hợp đồng bị tuyên vô hiệu, văn bản công chứng không được bảo vệ.
5.2. Bài học pháp lý
Trường hợp này cho thấy:
Xác minh khi công chứng tại nhà là nghĩa vụ cốt lõi;
Văn bản công chứng không đương nhiên có giá trị nếu quy trình bị vi phạm;
Công chứng tại nhà là giải pháp nhân văn nhưng không phải vùng an toàn pháp lý. Để bảo đảm hiệu lực hợp đồng và tránh nguy cơ bị tuyên vô hiệu, công chứng viên phải thực hiện xác minh khi công chứng tại nhà một cách chặt chẽ, toàn diện và thận trọng hơn so với công chứng tại trụ sở.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
