Không kiểm tra năng lực hành vi: Rủi ro hủy văn bản công chứng
Trong hoạt động công chứng, việc xác định đúng năng lực hành vi dân sự của người tham gia giao dịch là điều kiện tiên quyết để bảo đảm giá trị pháp lý của hợp đồng. Trường hợp công chứng viên không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kiểm tra năng lực hành vi, văn bản công chứng có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu và hủy bỏ.
>>> Xem thêm: Các trường hợp bắt buộc phải công chứng tại văn phòng công chứng theo luật hiện hành
📌 Kiểm tra năng lực hành vi dân sự trong hoạt động công chứng là gì?
Năng lực hành vi dân sự là khả năng của cá nhân bằng hành vi của mình xác lập, thực hiện quyền và nghĩa vụ dân sự. Trong hoạt động công chứng, kiểm tra năng lực hành vi được hiểu là việc công chứng viên đánh giá xem người yêu cầu công chứng có đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi tại thời điểm ký kết hợp đồng hay không.
Việc kiểm tra này không chỉ dựa trên giấy tờ tùy thân mà còn bao gồm:
Đánh giá trạng thái tinh thần, nhận thức;
Xem xét độ tuổi, tình trạng mất hoặc hạn chế năng lực hành vi;
Đối chiếu với các quy định của Bộ luật Dân sự về năng lực hành vi dân sự.
⚖️ Nghĩa vụ kiểm tra năng lực hành vi của công chứng viên theo pháp luật
Theo Luật Công chứng 2014, công chứng viên có trách nhiệm:
Kiểm tra năng lực hành vi dân sự của người yêu cầu công chứng;
Bảo đảm người tham gia giao dịch hoàn toàn tự nguyện, minh mẫn;
Từ chối công chứng nếu có căn cứ cho rằng người ký không đủ năng lực hành vi.
Nghĩa vụ kiểm tra năng lực hành vi không mang tính hình thức mà là yêu cầu bắt buộc nhằm bảo đảm tính hợp pháp và an toàn pháp lý của giao dịch.
🧩 Không kiểm tra năng lực hành vi có làm văn bản công chứng bị hủy?
🔍 Giao dịch dân sự vô hiệu do chủ thể không đủ năng lực hành vi
Theo Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự được xác lập bởi người không có năng lực hành vi dân sự phù hợp có thể bị tuyên vô hiệu. Trong trường hợp này, việc công chứng hợp đồng không làm hợp thức hóa giao dịch nếu ngay từ đầu chủ thể không đủ năng lực hành vi.
Khi công chứng viên không thực hiện đúng việc kiểm tra năng lực hành vi, văn bản công chứng có nguy cơ bị Tòa án tuyên hủy do vi phạm điều kiện có hiệu lực của giao dịch.
>>> Xem thêm: Những trường hợp nên lựa chọn dịch vụ làm sổ hồngthay vì tự thực hiện thủ tục
⚠️ Phân biệt thiếu sót trong kiểm tra năng lực hành vi với rủi ro thông thường
Không phải mọi tranh chấp phát sinh sau công chứng đều xuất phát từ lỗi của công chứng viên. Cần phân biệt:
Trường hợp người ký có đủ năng lực hành vi nhưng sau đó thay đổi ý chí;
Trường hợp tại thời điểm ký kết, người ký không đủ năng lực hành vi nhưng vẫn được công chứng do không được kiểm tra đầy đủ.
Chỉ trong trường hợp thứ hai, việc không kiểm tra năng lực hành vi mới là căn cứ trực tiếp để xem xét hủy văn bản công chứng.
🏛️ Thủ tục hủy văn bản công chứng khi không kiểm tra năng lực hành vi
📄 Văn phòng công chứng không có quyền tự hủy văn bản
Theo Luật Công chứng, tổ chức hành nghề công chứng không có thẩm quyền tự ý hủy văn bản công chứng đã lập. Việc hủy chỉ được thực hiện:
Theo thỏa thuận hợp pháp của các bên (nếu pháp luật cho phép); hoặc
Theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án.
⚖️ Khởi kiện yêu cầu hủy văn bản công chứng
Người có quyền lợi bị ảnh hưởng có thể khởi kiện yêu cầu Tòa án:
Tuyên giao dịch dân sự vô hiệu do chủ thể không đủ năng lực hành vi;
Hủy văn bản công chứng đã được lập;
Giải quyết hậu quả pháp lý phát sinh.
⏳ Thời hiệu khởi kiện được áp dụng theo quy định của Bộ luật Dân sự đối với giao dịch vô hiệu.
>>> Xem thêm: Giá trị pháp lý của hợp đồng được lập thông quacông chứng nhà đấttheo luật công chứng
📚 Hậu quả pháp lý khi văn bản công chứng bị hủy
Khi Tòa án tuyên hủy văn bản công chứng do không kiểm tra năng lực hành vi:
Giao dịch dân sự bị coi là vô hiệu;
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Công chứng viên có thể phải bồi thường thiệt hại nếu chứng minh được lỗi trong quá trình hành nghề.
Văn bản công chứng bị hủy sẽ không còn giá trị làm căn cứ xác lập quyền, nghĩa vụ dân sự.
📝 Lưu ý thực tiễn về kiểm tra năng lực hành vi dân sự
Một số lưu ý quan trọng:
Công chứng viên cần thận trọng hơn với người cao tuổi, người có dấu hiệu hạn chế nhận thức;
Người yêu cầu công chứng nên chủ động cung cấp thông tin trung thực;
Việc kiểm tra năng lực đầy đủ giúp phòng ngừa rủi ro tranh chấp và trách nhiệm pháp lý về sau.
✅ Kết luận
Kiểm tra năng lực hành vi là nghĩa vụ cốt lõi của công chứng viên trong quá trình công chứng hợp đồng. Việc không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng là văn bản công chứng bị Tòa án tuyên hủy. Do đó, tuân thủ chặt chẽ quy định về năng lực hành vi dân sự là yếu tố quyết định bảo đảm giá trị pháp lý và sự an toàn cho mọi giao dịch được công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
