Công chứng ngoài trụ sở và nguy cơ bị lợi dụng để hợp thức hóa giao dịch trái luật
Công chứng ngoài trụ sở được pháp luật cho phép nhằm đáp ứng nhu cầu chính đáng của người dân trong những trường hợp đặc biệt. Tuy nhiên, trên thực tế, hoạt động này đang tiềm ẩn nguy cơ bị lợi dụng công chứng ngoài trụ sở để hợp thức hóa các giao dịch trái pháp luật, giao dịch giả tạo hoặc che giấu vi phạm. Khi không được kiểm soát chặt chẽ, công chứng ngoài trụ sở có thể trở thành “vỏ bọc pháp lý” cho những hành vi xâm phạm trật tự quản lý nhà nước và quyền lợi của bên thứ ba. Việc nhận diện đúng các nguy cơ này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong phòng ngừa tranh chấp và bảo đảm an toàn pháp lý cho giao dịch.
1. Công chứng ngoài trụ sở – cơ chế linh hoạt nhưng nhiều rủi ro
Theo quy định của pháp luật công chứng, công chứng ngoài trụ sở chỉ được thực hiện trong những trường hợp cụ thể như người yêu cầu công chứng già yếu, không thể đi lại, đang điều trị tại cơ sở y tế hoặc có lý do chính đáng khác.
Về bản chất, đây là cơ chế linh hoạt nhằm bảo đảm quyền tiếp cận dịch vụ công chứng. Tuy nhiên, chính sự “linh hoạt về địa điểm” lại làm suy giảm một phần khả năng kiểm soát:
Môi trường ký kết không bảo đảm tính khách quan;
Khó xác minh đầy đủ ý chí tự nguyện;
Dễ bị chi phối bởi người thân, người có lợi ích liên quan.
Đây là nền tảng làm phát sinh nguy cơ lợi dụng công chứng ngoài trụ sở trong thực tiễn.
2. Các hình thức lợi dụng công chứng ngoài trụ sở để hợp thức hóa giao dịch trái luật
2.1. Hợp thức hóa giao dịch giả tạo, che giấu giao dịch khác
Một thủ đoạn phổ biến là yêu cầu công chứng ngoài trụ sở đối với các hợp đồng bề ngoài hợp pháp nhưng thực chất nhằm che giấu giao dịch trái luật, chẳng hạn:
Hợp đồng tặng cho nhằm che giấu mua bán nhà đất trái quy định;
Hợp đồng ủy quyền toàn phần để né tránh nghĩa vụ thuế hoặc hạn chế chuyển nhượng.
Trong điều kiện công chứng ngoài trụ sở, việc kiểm tra hồ sơ, đối chiếu thông tin và xác minh ý chí thực sự của các bên gặp nhiều hạn chế, làm tăng nguy cơ hợp thức hóa giao dịch giả tạo.
2.2. Lợi dụng tình trạng yếu thế của người ký
Công chứng ngoài trụ sở thường được thực hiện với người cao tuổi, người bệnh nặng hoặc người hạn chế khả năng nhận thức. Một số đối tượng đã lợi dụng hoàn cảnh này để:
Ép buộc ký kết văn bản chuyển dịch tài sản;
Hợp thức hóa việc chiếm đoạt tài sản thông qua di chúc, hợp đồng tặng cho.
Trong nhiều vụ tranh chấp, công chứng ngoài trụ sở bị xem là “điểm yếu” dẫn đến nghi ngờ về tính tự nguyện của người ký.
2.3. Che giấu tình trạng vi phạm điều kiện giao dịch
Một số giao dịch không đủ điều kiện theo pháp luật chuyên ngành (đất đai, nhà ở, thi hành án…) vẫn được tìm cách đưa đi công chứng ngoài trụ sở nhằm:
Tránh sự kiểm soát chặt chẽ tại trụ sở Văn phòng công chứng;
Giảm khả năng bị phát hiện vi phạm về hồ sơ, nguồn gốc tài sản.
Đây là biểu hiện rõ nét của việc lợi dụng công chứng ngoài trụ sở để “hợp thức hóa” giao dịch trái luật.
>>> Xem thêm: Chọndịch vụ sổ đỏ nào để thủ tục mua bán nhà đất diễn ra thuận lợi nhất?
3. Nguyên nhân dẫn đến nguy cơ bị lợi dụng
3.1. Điều kiện kiểm soát nghiệp vụ bị hạn chế
So với công chứng tại trụ sở, công chứng ngoài trụ sở thiếu:
Hệ thống lưu trữ, tra cứu thông tin đầy đủ;
Sự hỗ trợ nghiệp vụ từ đồng nghiệp;
Không gian độc lập để xác minh ý chí từng bên.
Điều này làm gia tăng rủi ro sai sót hoặc bị thao túng.
3.2. Áp lực từ phía người yêu cầu công chứng
Trong nhiều trường hợp, công chứng viên phải đối mặt với:
Áp lực thời gian;
Sự tác động từ người thân của người ký;
Yêu cầu “làm nhanh”, “tạo điều kiện”.
Nếu không giữ vững nguyên tắc nghề nghiệp, công chứng viên có thể vô tình tiếp tay cho giao dịch trái luật.
3.3. Nhận thức chưa đầy đủ về trách nhiệm pháp lý
Một số tổ chức hành nghề công chứng còn coi công chứng ngoài trụ sở là dịch vụ mang tính hỗ trợ, chưa đánh giá đầy đủ rủi ro pháp lý và hậu quả lâu dài khi xảy ra tranh chấp.
>>> Xem thêm: Cách hủy hợp đồng đã công chứng tại nhà – Quy trình và điều kiện
4. Hệ quả pháp lý của việc lợi dụng công chứng ngoài trụ sở
Việc lợi dụng công chứng ngoài trụ sở để hợp thức hóa giao dịch trái luật có thể dẫn đến:
Văn bản công chứng bị Tòa án tuyên vô hiệu;
Công chứng viên phải chịu trách nhiệm bồi thường;
Văn phòng công chứng bị xử phạt vi phạm hành chính;
Phát sinh tranh chấp kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi các bên và bên thứ ba.
Theo nguyên tắc chung của pháp luật dân sự, “giao dịch dân sự vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đức xã hội thì vô hiệu”, dù giao dịch đó đã được công chứng.
5. Giải pháp hạn chế nguy cơ lợi dụng công chứng ngoài trụ sở
5.1. Nâng cao trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên
Công chứng viên cần:
Kiểm tra kỹ điều kiện công chứng ngoài trụ sở;
Chủ động từ chối công chứng khi có nghi ngờ về tính hợp pháp hoặc tự nguyện;
Ghi nhận đầy đủ quá trình xác minh trong hồ sơ.
5.2. Tăng cường quản lý, thanh tra của cơ quan có thẩm quyền
Sở Tư pháp cần:
Theo dõi, kiểm tra các vụ việc công chứng ngoài trụ sở có dấu hiệu rủi ro;
Xử lý nghiêm hành vi lợi dụng công chứng để hợp thức hóa giao dịch trái luật.
5.3. Nâng cao nhận thức của người dân
Người yêu cầu công chứng cần hiểu rằng:
Công chứng không làm “hợp pháp hóa” giao dịch trái luật;
Văn bản công chứng chỉ có giá trị khi giao dịch đáp ứng đầy đủ điều kiện pháp luật.
Công chứng ngoài trụ sở là cơ chế cần thiết nhưng không thể buông lỏng kiểm soát. Thực tiễn cho thấy, lợi dụng công chứng ngoài trụ sở để hợp thức hóa giao dịch trái luật là nguy cơ hiện hữu nếu thiếu trách nhiệm nghề nghiệp và quản lý nhà nước hiệu quả. Việc nhận diện đúng rủi ro và áp dụng biện pháp phòng ngừa chặt chẽ là điều kiện tiên quyết để bảo đảm công chứng ngoài trụ sở phục vụ đúng mục đích nhân văn và pháp lý của nó.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
